Warmtepompen zijn populairder dan ooit. Toeval is dat niet, want warmtepompen zijn een zuinig en milieuvriendelijk alternatief voor de traditionele verwarmingsketel of aardgasaansluiting. Bovendien zijn (hybride) warmtepompen sinds 1 januari 2023 verplicht bij nieuwbouwwoningen. Toch weet nog niet iedereen hoe warmtepompen precies werken en welke mogelijkheden er bestaan. Dat leggen we uit in dit artikel.
Wat is een warmtepomp?
Een warmtepomp is een installatie die energie onttrekt aan de natuur en vervolgens omzet in warmte. Die warmte wordt vervolgens gebruikt voor de centrale verwarming van een woning en/of de productie van warm water in de badkamer of keuken. Daarmee is een warmtepomp het meest geliefde alternatief van het moment voor het dure gas van vandaag.
Het principe van een warmtepomp toont sterke gelijkenissen met dat van zonnepanelen. Zonnepanelen zetten immers zonlicht om in elektriciteit. Afhankelijk van het type kan een warmtepomp de energie halen uit de lucht, de aardbodem of het grondwater.
Hoe werkt een warmtepomp?
De warmte die onttrokken wordt uit de lucht, de aardbodem of het grondwater is een relatief lage warmte. Een warmtepomp brengt die warmte naar een hogere temperatuur. Dat gebeurt via de compressietechniek, een techniek die via elektriciteit in gang gezet wordt. Wanneer die elektriciteit opgewekt wordt met zonnepanelen, geniet je dus van een volledig duurzaam energiecircuit.
De compressietechniek maakt gebruik van een koelvloeistof die op een lage temperatuur reeds begint te koken. Door de damp die daarbij vrijkomt, wordt de warmte getransporteerd. Een compressor perst die damp samen totdat die een hogere temperatuur bereikt dan de lucht of het water van de centrale verwarmingsinstallatie in de woning. Via een condensor wordt die warmte afgegeven aan de verwarmingsinstallatie.
Sommige warmtepompen kunnen naast verwarmen ook koelen. De werking van de warmtepomp gebeurt in dat geval andersom: de warmte wordt uit de woning onttrokken en aan de natuur afgegeven.
Welke soorten warmtepompen bestaan er?
Voor particuliere woningen onderscheiden we 4 verschillende soorten warmtepompen.
Een lucht-luchtwarmtepomp
Een lucht-luchtwarmtepomp onttrekt warmte aan de omgevingslucht. Dat gebeurt via een buitenunit waarin ook een ventilator ingewerkt is. Die ventilator blaast de warme lucht in de woning via één of meerdere binnenunits. Ook het omgekeerde is mogelijk, waardoor de lucht-luchtwarmtepomp als aircosysteem kan werken.
De lucht-luchtwarmtepomp is echter weinig geschikt als hoofdverwarming in een woning omwille van het beperkte vermogen. Bovendien kan je er geen water mee verwarmen en moet je er dus een warmtepompboiler of zonneboiler bijnemen. De lucht-luchtwarmtepomp is dus het meest geschikt als bijverwarming of in kleine, optimaal geïsoleerde woningen.
Een lucht-waterwarmtepomp
Ook een lucht-waterwarmtepomp onttrekt warmte aan de buitenlucht via een buitenunit met ventilator. Die warmte wordt echter afgegeven aan een warmteafgiftesysteem zoals radiatoren, convectoren of vloerverwarming. Dat gebeurt via een watercircuit dat de warmtepomp verbindt met het afgiftesysteem. Een lucht-waterwarmtepomp is daarmee ook geschikt om sanitair water te verwarmen.
De lucht-waterwarmtepomp is één van de populairste types op de markt. Ze is immers makkelijk te plaatsen en de installatiekosten liggen lager dan een geothermische warmtepomp of een water-waterwarmtepomp.
Nadelen aan de lucht-waterwarmtepomp ondervind je vooral in de winter. Het rendement ligt dan wat lager dan in de rest van het jaar. Dat heeft alles te maken met de koude buitentemperatuur. Wanneer de warmtevraag binnen groot is, zal de lucht-waterwarmtepomp overuren moeten maken om aan de vraag te voldoen. Er zal dan meer elektriciteit verbruikt worden dan normaal.
Een geothermische warmtepomp
Een geothermische warmtepomp onttrekt warmte aan de aardbodem en heet daardoor ook wel een bodem-waterwarmtepomp. Hiervoor zal de installateur een grondboring uitvoeren. De buizenstructuur kan daarbij zowel verticaal als horizontaal lopen. Bij de verticale plaatsing is de werking van de warmtepomp optimaal. Hoe dieper de boring in de aardbodem gaat, hoe stabieler de bodemwarmte en dus hoe hoger het rendement van de installatie.
Net als de lucht-waterwarmtepomp is ook de geothermische warmtepomp bijzonder populair. Dat heeft alles te maken met het enorm hoge rendement ervan. De geothermische warmtepomp verbruikt bovendien alleen elektriciteit om de warmte te begeleiden en niet om ze op te wekken. Het resultaat? Een toprendement tegen een lage prijs. Bovendien zijn geothermische warmtepompen elegant omdat ze weinig ruimte innemen in de woning. Het grootste deel van de structuur zich immers onder de grond.
Een hybride warmtepomp
Een hybride warmtepomp koppelt de werking van een lucht-waterwarmtepomp met een gascondensatieketel. Dit hybride systeem kan met andere woorden zowel verwarmen op gas als via de omgevingslucht. Of de hybride warmtepomp werkt als een warmtepomp of als een ketel, hangt af van de sturing.
De sturing kan immers ingesteld worden op de laagste energieprijs of op de laagste CO2-uitstoot. Welke optie de meest voordelige is, hangt dan ook af van de berekening die de software maakt aan de hand van de energieprijzen, buitentemperatuur en de verwarmingscapaciteit in de woning.
Wat zegt de wetgeving over warmtepompen?
De wetgeving inzake nieuwbouw en renovatie stuurt de consument richting hernieuwbare energiebronnen. Tegen 2050 wil de Vlaamse regering immers dat alle woningen energiezuinig zijn.
Daarom is het sinds 1 januari 2023 verplicht om bij een bouwaanvraag minimaal een hybride warmtepomp op te nemen in de uitvoeringsplannen. Een hybride warmtepomp maakt immers de brug van het traditionele gas naar de elektrische warmtepomp. Dat maakt hen vooral geschikt voor energetische renovaties, want hybride warmtepompen zijn makkelijk aan te sluiten op de gasleidingen die er al liggen.
Bij nieuwbouwwoningen wordt de hybride warmtepompen eerder gezien als tussenpaus. De investeringskost ervan ligt immers lager dan die van een lucht-waterwarmtepomp of geothermische warmtepomp. In het financieel plaatje van een nieuwbouwwoning is dat soms interessant. Toch is de toekomst vooral weggelegd voor elektrische warmtepompen. Vanaf 2025 zijn 100% elektrische warmtepompen namelijk de norm bij nieuwbouwwoningen. Elektrische warmtepompen zijn dan ook algemeen aanvaard als zijnde de beste keuze.
Warmtepompen in ons inspiratiecentrum
Voor meer informatie over de werking van een elektrische warmtepomp kan je steeds terecht in onze inspiratiecentrum in Rijkevorsel. Onze bouwadviseurs Christ en Jurgen nemen je graag op sleeptouw. Je kan hen steeds contacteren via het contactformulier 'Nieuwbouw'.
